Artikel: Fintech: kansen en risico's voor jongeren

Een Tikkie sturen, met je telefoon betalen of via een app cryptovaluta kopen: jongeren maken graag gebruik van innovatieve technologieën. Dit zorgt voor financieel gemak, maar kan ook leiden tot onverantwoorde leningen, impulsieve uitgaven en fraude. Hoe maken we jongeren financieel bewust? Experts van De Nederlandsche Bank (DNB), de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) geven uitleg en roepen op hiermee aan de slag te gaan tijdens de Week van het geld.

Fintech staat voor ‘financiële technologie’: innovatieve toepassingen waarmee je je geld op slimme of gemakkelijke manieren kunt beheren. Zo vraag je via een betaalverzoek eenvoudig je geld terug of betaal je contactloos via telefoon, smartwatch of bankpas. Ook zorgen apps ervoor dat je eenvoudig je bankzaken kunt beheren of kunt starten met beleggen. Zo kan fintech bijdragen aan het vergroten van financieel bewustzijn. De techniek werkt comfortabel, snel en veilig. Maar het gebruik ervan vraagt om verantwoordelijkheid en doordachte keuzes.

Bewust beleggen: kansen en uitdagingen

Stephanie van Löben Sels, toezichthouder bij de AFM, ziet dat fintech jongeren kansen biedt om financieel bewust te worden. “Apps maken betalen en beleggen laagdrempelig. Jongeren kunnen leren hoe ze verant- woord geld met geld kunnen maken, bijvoorbeeld door beleggingen te spreiden en niet alles in te zetten op één investering.”

Toch ziet ze een belangrijk verschil tussen beleggen en crypto. “Bij beleggen in aandelen investeer je in bedrijven met een onderliggende waarde. Crypto- valuta, zoals Bitcoin, zijn extreem gevoelig voor schommelingen. De waarde wordt enkel bepaald door vraag en aanbod, wat het risicovoller maakt.”

Als toezichthouder let AFM op verantwoord gedrag bij fintech-aanbieders. AFM kijkt bijvoorbeeld naar de teksten en de vormgeving van apps en websites. “We grijpen in als klanten onder druk worden gezet om producten of diensten af te nemen. Het moet voor de klant altijd duidelijk zijn dat grote winsten vaak met grote risico’s komen. Zeker jongeren hebben last van FOMO-gedrag: fear-of-missing-out, het idee dat ze iets missen als ze niet nu instappen. Dit kan ertoe leiden dat je ondoordacht meer investeert en grotere risico’s neemt dan je normaal zou hebben gedaan.” Van Löben Sels ziet een belangrijke rol voor scholen om hiermee aan de slag te gaan tijdens de Week van het geld. “Langetermijndenken is cruciaal bij sparen, investeren en verantwoord omgaan met geld. Daarom geven we met de Week van het geld de gratis gastles ‘Handelen in crypto’s of beleggen’, die mbo-docenten kunnen aanvragen voor hun klas. Zo krijgen studenten meer inzicht in de kansen en risico’s van fintech.”

Alertheid gevraagd

Adviseur Frank van Dunné van DNB ziet jongeren enthousiast gebruikmaken van fintech-toepassingen. “Gemak speelt een grote rol, vooral online. Je betaalt snel en eenvoudig of pas achteraf via kredietmodellen als Buy Now, Pay Later.” Met name webwinkels spelen daarop in. Van Dunné waarschuwt: “Het gemak kan leiden tot onverantwoorde uitgaven. Met name jongeren hebben vaak moeite om toekomstige kosten goed in te schatten, wat kan leiden tot schulden.” Hij pleit daarom voor transparantie. “Jongeren moeten weten dat webwinkels verdienen aan leningen en dat het niet tijdig aflossen van leningen vervelende consequenties kan hebben.” Voorbeelden waarbij fintech-technologie wordt misbruikt zijn er ook. Van Dunné: “Neem nepwebwinkels: websites die goedkoop gewilde producten aanbieden maar niets leveren na betaling. Of WhatsApp-fraude: iemand die zich voordoet als een vriend of familielid vraagt via een nieuw nummer snel geld over te maken voor een ‘noodsituatie’. Ook is er regelmatig sprake van investeringsfraude via social media: influencers beloven dan ten onrechte snelle winsten met crypto of andere beleggingen.”

“Op scholen kan meer aandacht besteed worden aan de voor- en nadelen van fintech”, vervolgt Van Dunné. “Laat jongeren nadenken over hoe snel schulden kunnen toenemen of wat cryptohandel inhoudt. Door praktijkvoorbeelden en ervaringen te delen, verbeter je hun financiële geletterdheid.”

Jongeren en cybercrime

Marco Doeland, teamleider veiligheidszaken bij de NVB, benadrukt dat jongeren extra kwetsbaar zijn voor online fraude. “Cijfers van het CBS tonen aan dat 18 procent van de jongeren tussen 15 en 25 jaar slachtoffer wordt van online criminaliteit, zoals aankoop- en verkoopfraude via nepwebwinkels die bijvoorbeeld uitverkochte sneakers aanbieden.” Volgens Doeland is financiële educatie belangrijk om jongeren hierop alert te maken. “Het speelt vooral rondom gewilde producten. Een cryptomunt voor de helft van de prijs of een telefoon die te mooi is om waar te zijn. Zulke voorbeelden helpen jongeren met kritisch nadenken.” Fraudeurs spelen slim in op de angst van jongeren om buiten de groep te vallen, vertelt Doeland. “Via social media en nepadvertenties verleiden ze jongeren met waanzinnige aanbiedingen. Het probleem zit niet bij de veilige betaaltechnologie, maar dat gebruikers onder verkeerde voorwendselen worden verleid geld over te maken aan webwinkels of organisaties, beheerd door fraudeurs.”

Doeland adviseert jongeren om verdachte websites of advertenties te controleren op fraude via veiliginternetnetten.nl of de politie. “Bescherm je apparaat, gebruik pincodes of FaceID en houd software up-to-date. Wees ook kritisch op influencers en advertenties die het kopen van bijvoorbeeld crypto aanprijzen. Ik snap dat jongeren graag experimenteren, maar ken de risico’s en gebruik alleen geld dat je kunt missen. Tijdens de Week van het geld geven we hier speciale gastlessen over die docenten gratis kunnen aanvragen.”